Tứ Vô Lượng Tâm ( Huỳnh Huệ dịch)

Mọi sự sống đều phụ thuộc lẫn nhau. Vì vậy, hạnh phúc của một cá nhân phụ thuộc vào hạnh phúc của người khác. Đức Phật dạy Tứ Vô Lượng Tâm – từ, bi, hỷ và xả – nhằm loại bỏ sân hận, tàn ác, đố kỵ, và bám chấp dính .

Trong thiền định, Tứ Vô Lượng Tâm được mở rộng đến tất cả chúng sinh. Nhờ tu tập Tứ Vô Lượng Tâm, con người có thể đạt được hạnh phúc trong hiện tại và tương lai.

Mọi người đều muốn hạnh phúc, nhưng hạnh phúc không thể đạt được nếu chỉ có một mình. Hạnh phúc của một người tùy thuộc vào hạnh phúc của mọi người và hạnh phúc của mọi người tùy thuộc vào hạnh phúc của một người. Điều này là do tất cả cuộc sống đều phụ thuộc lẫn nhau. Để được hạnh phúc, người ta cần trau dồi những thái độ thiện lành đối với những người khác trong xã hội và đối với tất cả chúng sinh.

Cách tốt nhất để trau dồi thái độ thiện đối với tất cả chúng sinh là thông qua thiền định. Trong số nhiều chủ đề thiền được Đức Phật giảng dạy, có bốn chủ đề đặc biệt liên quan đến việc trau dồi tâm từ, bi, hỷ và xả. Bốn đề mục  này được gọi là Tứ Vô Lượng Tâm vì chúng hướng đến vô lượng chúng sinh và cũng vì thiện nghiệp được tạo ra nhờ thực hành chúng là vô lượng. Bốn trạng thái này còn được gọi là những trạng thái tâm trí thanh cao, siêu phàm bởi vì chúng giống như những trạng thái tâm trí phi thường của chư thiên.

Bằng cách trau dồi những thái độ thiện lành như lòng từ, bi, hỷ và xả, con người có thể dần dần loại bỏ sân hận, tàn ác, ghen tị và ham muốn. Bằng cách này, họ có thể đạt được hạnh phúc cho bản thân và người khác, ở hiện tại và tương lai. Lợi ích trong tương lai có thể đến từ việc tái sinh vào những cõi lành.

1. Tâm TỪ – Lòng nhân ái :

Tâm từ vô lượng thứ nhất là mong muốn tất cả chúng sinh, không trừ một ai, được hạnh phúc. Tâm từ là tình thương quảng đại, rộng lớn, bao gồm cả thiên nhiên, con người, động vật, cây cỏ. Lòng nhân ái trái ngược và không dung chứa các trạng thái tâm như sân hận, ác ý, hung dữ… . Thái độ của tâm từ giống như cảm giác của một người mẹ dành cho đứa con trai mới sinh của mình. Người mẹ  mong con có sức khỏe tốt, có bạn bè tốt, thông minh và thành công trong mọi việc con cố gắng. Tóm lại, mẹ chân thành mong con được hạnh phúc. Người ta có thể có cùng thái độ từ ái đối với một người bạn cụ thể hoặc đối với những người khác trong giai cấp, cộng đồng hoặc quốc gia của mình.

Mức độ của tâm  từ không chỉ giới hạn ở những người mà ta có chút gắn bó hoặc quan tâm. Tuy nhiên, thiền định về lòng nhân ái đòi hỏi người ta phải mở rộng tâm từ không chỉ đối với những người mà mình cảm thấy gần gũi mà còn với những người khác mà mình có thể chỉ biết sơ qua hoặc không hề quen biết. Cuối cùng, lòng từ của một người được mở rộng đến tất cả chúng sinh trong mọi cõi hiện hữu. Chỉ khi đó thái độ thiện lành thông thường của lòng từ ái được tìm thấy trong cuộc sống hàng ngày mới đạt đến trạng thái siêu phàm hay vô lượng.

Tâm từ ở đây là cao cả, trong sáng và bình đẳng chứ không riêng biệt cho một đối tượng nào.  Lòng nhân ái  bao la, trong sáng và rộng khắp, ước mong cho mọi chúng sanh đều được an vui, khỏe mạnh, và hạnh phúc.

 2.  Tâm BI

Lòng bi mẫn thứ hai trong Tứ vô lượng tâm là mong muốn tất cả chúng sinh thoát khỏi đau khổ.  Người có Tâm Bi  biết thương xót, xúc động trước đau khổ, bất hạnh của người khác; muốn xoa dịu, an ủi  người khác trước hoạn nạn, trong nghịch cảnh, đau  khổ, tai ương, đói rách…

Mọi người có thể quan sát thái độ tự nhiên của lòng từ bi trong thế giới xung quanh họ. Chẳng hạn, khi một người mẹ thấy con mình bị bệnh nặng, bà sẽ xúc động bởi lòng bi mẫn và thiết tha mong muốn con mình có thể thoát khỏi đau khổ vì bệnh tật. Tương tự như vậy, hầu hết mọi người đều trải qua cảm giác bi mẫn khi nhìn thấy nỗi đau khổ của người thân, bạn học hay thậm chí là một con vật cưng. Tất cả những điều này là ví dụ về cảm giác từ bi thông thường. Để trở thành một trạng thái tâm trí cao siêu, lòng bi mẫn phải vượt ra ngoài nhóm cá nhân hoặc chúng sinh hữu hạn mà người ta yêu thương hoặc chăm sóc. Lòng bi mẫn phải được mở rộng đến tất cả chúng sinh trong mọi cõi hiện hữu trước khi nó trở thành vô lượng.

Trái tim Bi rung động và cảm thông với mọi khổ đế của trần gian. Tâm Bi chống lại sự độc ác, tàn bạo.

      3. Tâm HỶ – Niềm vui đáng trân trọng

Tâm HỶ  là trạng thái tâm tốt đẹp, cao thượng thứ ba trong Tứ Vô Lượng Tâm.

Đó là thái độ thiện lành hoan hỷ trước hạnh phúc và đức hạnh của tất cả chúng sinh. Nó chống lại sự ghen tị và làm cho con người ít coi mình là trung tâm hơn. Mọi người trong cuộc sống hàng ngày của mình đều có thể trải nghiệm niềm vui đáng trân trọng này. Nó giống như niềm vui của người mẹ trước sự thành công và hạnh phúc trong cuộc sống của con trai mình. Tương tự như vậy, hầu hết mọi người đều có một lúc nào đó trải qua cảm giác vui mừng trước vận may của một người bạn. Đây là những hình thức thường thấy của niềm vui được đánh giá cao.

Người ta thường vui mừng trước sự sở hữu của cải, tài sản, đắc thủ thành công, vợ đẹp – con ngoan… Tất cả niềm hoan hỷ – sự mừng vui ấy thường phụ thuộc vào các yếu tố, điều kiện ngoại lai… nên chúng bấp bênh, dễ  mất mát, tan vỡ..

Tâm Hỷ  này vô nhiễm, thanh cao, không  vị kỷ, tham sân; không lệ thuộc các điều kiện của thế giới vật dục, dễ phiền não ở bên ngoài.

Khi một người thiền định với Tâm Hỷ  từ năng lượng bên trong và mở rộng nó đến tất cả chúng sinh chứ không chỉ cho những người thân yêu, thì người đó sẽ trải nghiệm niềm vui đáng trân trọng như một trạng thái tâm trí cao siêu và vô lượng.

   4) Tâm XẢ – Bình đẳng

Tâm XẢ, tâm cuối cùng trong tứ vô lượng tâm, là thái độ coi tất cả chúng sinh đều bình đẳng, bất kể mối quan hệ hiện tại của họ với chính mình. Thái độ thiện lành của XẢ đối nghịch với sự bám chấp và sân hận.

Xả là trạng thái tâm lý ổn định và điềm tĩnh, không bị xáo trộn bởi trải nghiệm hoặc tiếp xúc với cảm xúc, nỗi đau hoặc các hiện tượng khác có thể khiến người khác mất thăng bằng trong tâm trí.

Tâm Xả tự tại, an nhiên trước nghịch cảnh, trước mọi lời phê bình, chỉ trích của người khác,  và bình thản trước những lời tán dương, khen ngợi… của mọi người đối với chính mình. Sự bình tâm có thể được trải nghiệm dưới những hình thức thông thường trong cuộc sống hàng ngày. Khi một người con trai trưởng thành ổn định cuộc sống với gia đình riêng của mình, anh ta bắt đầu sống một cuộc sống tự lập với những trách nhiệm của riêng mình. Mặc dù mẹ của anh ấy vẫn còn những cảm giác từ ái, bi mẫn và hoan hỷ  đối với anh ấy, nhưng giờ đây chúng được kết hợp với một cảm giác bình thản mới. Người mẹ  nhận ra vị trí độc lập và có trách nhiệm mới của anh trong cuộc sống và không bám víu vào anh.

Tuy nhiên, để trở thành một trạng thái tâm trí cao siêu, thái độ bình thản phải được mở rộng đến tất cả chúng sinh. Để làm được điều này, người ta cần nhớ rằng những mối quan hệ cụ thể của mình với người thân, bạn bè và thậm chí cả kẻ thù, đều là kết quả của nghiệp trước đó. Vì vậy, người ta không nên bám víu vào người thân và bạn bè trong khi lại thờ ơ hay thù ghét người khác. Hơn nữa, người thân và bạn bè của ta trong đời này có thể đã từng là kẻ thù của ta trong kiếp trước và có thể lại trở thành kẻ thù trong tương lai, trong khi kẻ thù của ta trong đời này có thể đã từng là họ hàng và bạn bè của ta trong quá khứ, và có thể lại trở thành kẻ thù của ta trong đời này. người thân và bạn bè trong tương lai.

Tâm Xả vô lượng bình lặng như đất vậy:

“Trong hạnh phúc, trong phiền não, lúc thăng, lúc trầm; ta phải giữ tâm bình lặng như đất. Trên đất ta có thể quăng bất luận vật gì dầu chua, dầu ngọt, dầu sạch, dầu dơ… đất vẫn trơ trơ, không giận, không thương, không buồn, không bực…”

Thiền định về Tứ Vô Lượng Tâm

Nhiều phương pháp khác nhau đã được dạy để thực hành thiền định về Tứ Vô Lượng Tâm. Các phương pháp được thiết kế để giúp người ta mở rộng một cách có hệ thống những thái độ lành mạnh về lòng từ, bi, hỷ và xả đến tất cả chúng sinh bằng cách bắt đầu ở nơi dễ phát triển chúng nhất.

Để thực hành thiền về tâm từ, người ta nên bắt đầu từ chính mình. Người ta nên nuôi dưỡng ước muốn được hạnh phúc. Dần dần, sự thực hành này sẽ giúp người ta loại bỏ được những thái độ và hành động bất thiện tạo ra bất hạnh trong cuộc sống. Khi một người đã phát triển cảm giác từ ái đối với chính mình, người ta nên tiếp tục phát triển nó đối với người thân hoặc bạn bè thân thiết. Khi điều này hoàn thành, người ta có thể chuyển sang nhiệm vụ khó khăn hơn là phát triển lòng từ đối với người lạ và thậm chí cả kẻ thù. Sau đó, người ta mở rộng thái độ này đến tất cả các thành viên trong cộng đồng và quốc gia của mình và cuối cùng đến tất cả chúng sinh trong trần thế

Để phát triển lòng bi mẫn, người ta có thể bắt đầu với một cá nhân mà nỗi đau khổ của họ tự nhiên khơi dậy cảm giác bi mẫn. Một khi lòng bi đã được khơi dậy theo cách này, người ta có thể tiếp tục phát triển nó từng bước một đối với người thân, bạn bè, người lạ và thậm chí cả kẻ thù. Cuối cùng, giống như lòng từ, lòng bi có thể được mở rộng đến tất cả chúng sinh không có ngoại lệ. Khi nuôi dưỡng niềm vui biết ơn, người ta bắt đầu với một người bạn may mắn. Sau đó, người ta có thể mở rộng thái độ hoan hỷ của mình đến người thân, người lạ, kẻ thù và sau đó đến tất cả chúng sinh. Tuy nhiên, để trau dồi tâm Bi, người ta được khuyên nên bắt đầu với một người lạ bởi vì người ta tự nhiên thoát khỏi cảm giác bám víu hay ác cảm mạnh mẽ với người đó. Sau đó, sau khi đã khơi dậy thái độ thiện của sự bình thản, người ta có thể mở rộng nó đến người thân, bạn bè, kẻ thù và tất cả chúng sinh.

Phát triển thái độ xã hội lành mạnh thông qua thực hành thiền định về Tứ Vô Lượng Tâm sẽ mang lại sự thay đổi trong đời sống cá nhân và xã hội của một người. Trong chừng mực mà một người có thể giải phóng bản thân khỏi ác ý, độc ác, ghen tị và ham muốn, người ta sẽ trải nghiệm hạnh phúc lớn hơn đối với bản thân và trong mối quan hệ của mình với người khác. Người ta sẽ thấy rằng ở nhà, ở trường và ở nơi vui chơi, người ta có thể trải nghiệm cảm giác hòa hợp mới với tất cả mọi người. Sau này, những thái độ lành mạnh này sẽ giúp một người có mối quan hệ thành công với người khác cả trong sự nghiệp lẫn đời sống xã hội. Ngay cả sau đời này, thiện nghiệp có được nhờ tu tập Tứ Vô Lượng Tâm sẽ đưa người ta tái sinh vào những hoàn cảnh may mắn hơn.

.

Huỳnh Huệ dịch

Tham khảo:

1. The Four Immeasureables – Buddhist Studies ( Buddha.net)
2. Tứ Vô Lượng Tâm – Minh Đức Triều Tâm Ảnh