Nước Mỹ với cuộc khủng hoảng di cư từ Trung Mỹ – Ngô Khôn Trí

Vào ngày 25/3/2018, để thoát khỏi cảnh bị bạo lực và mong có được một cuộc sống tốt đẹp hơn cuộc sống khó khăn hiện tại, một nhóm khoảng 200 người di cư Trung Mỹ (caravan), phần lớn đến từ Honduras (80%),  hưởng ứng lời kêu gọi trên mạng xã hội, tham dự các đoàn di cư hàng năm của Thập tự giá  (Way of the Cross )cho quyền người di cư tìm đường đi đến biên giới nước Mỹ để xin tị nạn với lý do là họ đang chạy trốn bạo lực ở trong nước .

 

Ảnh : the Insider

Hiện nay, đất nước Honduras đang đối mặt với tình trạng thất nghiệp cao, bạo lực băng đảng , tham nhũng và nạn hạn hán, là một trong những nơi bạo lực nhất trên thế giới.  Vì thế chỉ trong vòng vài ngày sau đó, hàng nghìn người đã nhập đoàn và khi tin tức được lan truyền trên khắp trung Mỹ, nó còn thu hút thêm người dân từ Nicaragua, El Salvador và Guatemala. Đa phần người di cư là nam giới trưởng thành không đi cùng gia đình nhưng cũng có nhiều người mang con đi theo.

Đầu tháng 4/2018,  đoàn lữ hành caravan đã vượt qua biên giới vào được Mexico.  Những rào cản đều bị phá vỡ. Mọi nổ lực ngăn chặn việc di chuyển của đoàn người này đều bất thành. Họ bắt đầu tiến về phía bắc đến thành phố Tapachula, Mexico rồi đến thành phố Matías Romero, Oaxaca, hợp lưu với dòng người di cư khác cũng đang đổ về phía bắc, số lượng người tham gia đã lên đến khoảng 1.200 người.

Đến giữa tháng 4, dòng người di cư tiếp tục đi về phía bắc, sau khi đi 2.500 dặm (4.000 km) trên khắp Mexico, dòng người đã kết thúc tại Vườn Hữu nghị tại biên giới Mexico-Hoa Kỳ tại Tijuana vào ngày 29/4, . Họ cứ ùn ùn kéo đến bất chấp những cảnh báo cứng rắn của chính quyền Mỹ. Ngày 23/10, tại bang Chiabas , Mexico cách biên giới Mỹ 3000 km . Theo báo cáo của Liên Hiệp Quốc đoàn caravan đã tập họp được 7000 người. Thế nhưng chính phủ Me xico tuyên bố chỉ có 3630 người.

Ảnh:www.wsj.com

Tổng thống Trump đã nhiều lần lên tiếng là phải ngăn chặn đoàn caravan ngay từ khi họ bước tới biên giới với Mexico. Ông chê bai cách đối phó “catch-and-release” của chính quyền Obama trước đây và sự yếu kém năng lực ngăn chặn dòng di cư caravan của chính phủ Mexico. Ông yêu cầu chính phủ Mexico: “Phải ngăn chặn mọi người đi qua Mexico để vào Mỹ” và điều đó có thể trở thành “một điều kiện của Hiệp định NAFTA mới.” . Ông cho rằng các đoàn lữ hành này rất nguy hiểm vì họ mang theo ma túy và tội phạm. Ông nói : “Tôi muốn mọi người đến với đất nước của chúng tôi, nhưng họ phải hợp pháp và xứng đáng” .  Ông cũng cho biết phụ nữ bị cưỡng hiếp với những con số chưa bao giờ thấy trước đây  trong khi đoàn lữ hành đang hướng về Mỹ nhưng ông không cung cấp bất kỳ bằng chứng nào . Ông viết trên Twitter : “Chúng ta không thể cho phép tất cả những người này xâm chiếm “invation” đất nước chúng ta. Khi ai đó đến, chúng ta phải ngay lập tức, không cần có thẩm phán hay xét xử trước tòa, đưa họ trở về nơi họ xuất phát. ….. Hầu hết trẻ em đến đây mà không có cha mẹ. Không thể chấp nhận tất cả những người nào tìm cách đột nhập vào đất nước chúng ta…..”

Ảnh: abc.net

Để ngăn chặn việc lợi dụng tính khoang dung trong chính sách di dân của chính phủ Mỹ  khi có trẻ em đi cùng thì sẽ không bị giam giữ, được trả tự do tạm thời trong thời gian hồ sơ xin tị nạn của họ đang trong quá trình xét xử và được ưu đãi xin vào Mỹ dễ dàng hơn. Ngày 16/06/2018 chính quyền Trump cho biết đã tách rời gần 2.000 em khỏi cha mẹ di dân mặc dù hãng tin Reuters ước tính chỉ có khoảng 13% trường hợp người lớn và trẻ em đi cùng không có liên hệ máu mủ trực tiếp với nhau. Điều này đã bị chỉ trích là hành động tàn nhẫn vì bắt buộc trẻ em phải rời xa vòng tay của cha mẹ .

Ngày 21/6, Đệ nhất Phu nhân bà Melania Trump đã bay sang khu vực gần biên giới Texas và Mexico, thăm những đứa trẻ bị tách rời khỏi cha mẹ khi vượt biên vào Mỹ. Đây là 1 chuyến viếng thăm không báo trước, chỉ một ngày sau khi Tổng thống ký sắc lệnh chấm dứt chính sách tách rời trẻ em khỏi bố mẹ di dân vượt biên bất hợp pháp vào Hoa Kỳ. Bà nói : “Tôi cũng muốn hỏi các bạn, làm thế nào tôi có thể giúp những đứa trẻ này đoàn tụ với gia đình của chúng càng nhanh càng tốt?”. Nhiều người cho rằng tuy là vợ thứ ba của Tổng thống Trump nhưng bà và ái nữ Ivanka Trump là 2 người phụ nữ có ảnh hưởng lớn đến quan điểm của Tổng thống ?

Ngày 30/10, Tổng thống Trump tuyên bố sẽ triển khai 5.200 binh sĩ tới biên giới phía tây để ứng phó với đoàn 7.000 người di cư Honduras đang tìm cách tới lãnh thổ Mỹ bằng đường bộ. Trước đó ông gọi đoàn di cư là “tình trạng khẩn cấp quốc gia” và tuyên bố cắt viện trợ cho Guatemala, Honduras và El Salvador vì không ngăn được họ. Và ông cứng rắn tuyên bố : “Nếu họ muốn ném đá vào các binh sĩ Mỹ, quân đội của chúng tôi sẽ tấn công đáp trả. Tôi nói với các quân nhân rằng họ nên coi những viên gạch đá như các khẩu súng trường. Khi người di cư ném đá vào họ như đã từng làm với cảnh sát Mexico, hãy coi đó là hành động nổ súng vào binh sĩ Mỹ”.

Ngoài ra, Ông cử Ngoại trưởng Michael Pompeo tới Thành phố Panama để gặp Tổng thống Juan Carlos Varela, Chủ tịch Enrique Peña Nieto và các quan chức khác, để tìm giải pháp ngăn chặn đoàn di cư caravan này.

Ông muốn quốc hội sửa đổi luật nhằm siết chặt biên giới để hạn chế lượng người vượt biên vào Mỹ, xin tài trợ xây bức tường tốn kém $25 tỷ dựng lên dọc biên giới với Mexico. Thế nhưng, ngày 6/11, kết quả cuộc bầu cử giữa kỳ ở Mỹ cho thấy Đảng Cộng hòa của Tổng thống Trump không còn chiếm đa số trong Hạ viện mặc dù vẫn còn chiếm đa số trong Thượng viện. Ông thừa hiễu chính quyền Cộng hòa của ông sẽ phải điều chỉnh chương trình nghị sự hiện tại, cũng như nỗ lực tìm kiếm sự đồng thuận từ các đảng Dân Chủ để thúc đẩy việc thông qua các dự luật.

Ngày 7/11 tại cuộc họp báo 1 ngày  sau bầu cử nửa kỳ , ông đã nổi giận khi bị phóng viên dày dặn kinh nghiệm của kênh truyền hình CNN, Jim Acosta hỏi về đoàn người di cư từ các nước Nam Mỹ: ” Họ (đoàn người di cư) còn cách xa hàng trăm dặm. Đó không phải là một cuộc xâm lược”. Ông đã chỉ thẳng vào mặt Acosta và nói: “Anh nên để yên cho tôi điều hành đất nước”. Chưa hết cơn tức giận, ông còn chỉ trích: “Khi các anh đưa tin giả, mà điều này CNN làm suốt, các anh là kẻ thù của nhân dân”.

Sở dĩ ông Trump nổi giận vì theo ông vấn đề ngăn chặn dòng người di cư vào nước Mỹ rất quan trọng để bảo vệ an ninh cho nước Mỹ. Trong suốt chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2016, ông đã từng kêu gọi xây dựng một bức tường lớn hơn và kiên cố hơn và yêu cầu Mexico chia sẻ chi trả cho chi phí xây dựng, ước tính khoảng từ 15 đô la tới 25 tỷ đô la. Thế nhưng, vào tháng 1 năm 2017, Tổng thống Mexico Enrique Peña Nieto cho biết đất nước ông sẽ không trả tiền cho bức tường. Vào ngày 2/1/2017, ông đã ký một Lệnh điều hành cải cách an ninh biên giới và xuất nhập cảnh, để bắt đầu mở rộng bức tường biên giới.

Ngày 10/11/2018 là ngày sắc lệnh đình chỉ việc cấp quy chế tỵ nạn cho người vược biên bất hợp pháp của ông Trump  bắt đầu có hiệu lực nhưng đoàn người di cư vẫn tiếp tục tiến về phía bắc. Nhiều người trong đoàn nói: ” Ở trong nước,chúng tôi đi làm kiếm tiền cực nhọc nhưng chỉ đủ để trang trải cho miếng ăn bản thân mà thôi “. Anh Julio Ceasar 30 tuổi đến từ Honduras nói : “Dù chính quyền Mỹ áp dụng quy định nào đi nữa, chúng tôi cũng không thể quay về nước mình. Tôi có 1 viên đạn trên tay và 1 viên đạn trên vai . Nếu phải trở về nhà, tôi thà về trong chiếc quan tài còn hơn” .

Tổng thống Trump gọi đây là tình trạng khẩn cấp quốc gia và cảnh báo đoàn người di cư sẽ tạo ra một sức ép vô cùng lớn đối với an ninh khu vực biên giới phía Nam Mỹ. Ông nói sẽ triển khai thêm quân đội ở biên giới để ngăn chặn sự xâm nhập trái phép của những người di cư này. Trong khi đó, người phát ngôn của Liên Hợp Quốc kêu gọi triển khai thêm nhân lực tới Mexico để hợp tác với nhà chức trách địa phương đáp ứng các nhu cầu của đoàn người di cư Trung Mỹ tới Mỹ. LHQ cho rằng ổn định tình hình tại Mexico đã trở thành vấn đề cực kỳ cấp bách.

Với quãng đường gần 2.500 km, đi bộ liên tục không nghỉ phải mất hơn 20 ngày. Thực tế, có những người di cư đi nhờ xe hoặc liều lĩnh bám vào các đoàn tàu hỏa. Tuy nhiên đại bộ phận trong số họ sẽ phải đi bộ suốt hành trình dài đằng đẵng này.

Cập nhật đến thời điểm này, số lượng người di cư ít nhất là 7.000 người và có thể lên đến 10.000 người. Đây được cho là đoàn người di cư từ Trung Mỹ lớn nhất từng được ghi nhận trong lịch sử.

Cuối cùng, vào ngày 14/11/2018, sau một cuộc lữ hành kéo dài hơn một tháng, những người di cư và tị nạn Trung Mỹ đã đến được biên giới phía nam của Hoa Kỳ để xin tị nạn.

Ảnh: twitter.com

Tổng thống Trump đã huy động thêm binh sỹ tới biên giới với Mexico, tổng cộng 15 ngàn binh sĩ, để giúp xử lý vấn đề người di cư, đồng thời bắt đầu thực hiện các quy định mới với việc cắt giảm quyền xin tị nan.
Hàng trăm người di cư đã đến biên giới Mỹ-Mexico gặp bế tắc tại biên giới vì đã không được phép qua cửa khẩu vào Mỹ và cũng không thể nào vượt qua bức tường quá cao có gắn kẻm gai. Một số người đã được chính phủ Mexico cung cấp công ăn việc làm và được ở lại một cách hợp pháp.

Nhiều người đặt câu hỏi : “Tổ chức nào khích động và hỗ trợ đoàn caravan này, với mục đích gì ?”. Và việc gì sẽ xảy ra nếu như truyền thông đưa hình ảnh 1 bà mẹ ôm con đang nằm hấp hối ngay cửa biên giới Mỹ- Mexico , giống như cảnh tượng 1 bé trai Syria nằm úp mặt chết trên bãi biễn Thổ Nhĩ Kỳ trong cuộc khủng hoảng tỵ nạn tại châu Âu năm 2015?

Phần lớn các đoàn lữ hành di cư Trung Mỹ được Pueblo Sin Fronteras (People Without Borders) kêu gọi trong Tuần lễ Thánh vào mùa xuân năm 2017 và 2018. Những người tham gia phần lớn là những người chạy trốn khỏi bạo lực băng đảng từ Tam giác Bắc Trung Mỹ (NTCA) Guatemala, Honduras and El Salvador. Cũng có những đoàn lữ hành không liên quan nhỏ hơn trong những năm trước và một đoàn caravan không chính thức lớn hơn vào mùa thu năm 2018. Trong quá khứ, các nhóm vận động đã sử dụng các đoàn lữ hành để thu hút sự chú ý đến hoàn cảnh của người di cư và tình trạng trong gia đình của họ. Nhưng lần này không có nhóm nào tuyên bố trách nhiệm tổ chức .

Mặc dù chưa có bất kỳ bằng chứng nào nhưng Phó Tổng thống Pence trong một cuộc phỏng vấn với Fox News nói rằng: “Chủ tịch Honduras nói với tôi là đoàn caravan được tổ chức bởi các tổ chức cánh tả, các nhà hoạt động chính trị ở Honduras, và ông ấy nói nó được tài trợ bởi các nhóm bên ngoài, và thậm chí từ Venezuela … Vì vậy, người Mỹ, tôi nghĩ đây không phải là một đoàn caravan tự phát”.

Tài khoản Twitter của Bộ An ninh Nội địa Mỹ cho rằng trong đoàn caravan có những “thành viên băng đảng hoặc có lịch sử tội phạm đáng kể”, nhưng không đưa ra bất kỳ bằng chứng nào về mối quan hệ. Hiệp hội Súng trường Quốc gia(NRATV) cho rằng “một nhóm cánh tả” làm việc với George Soros và chính phủ Venezuela “để gây ảnh hưởng đến bầu cử giữa kỳ năm 2018 bằng cách gửi hàng ngàn người di cư Honduras tới Mỹ “.

George Soros là 1 tỷ phú 87 tuổi, người Mỹ gốc Do Thái, sinh ra ở Hungary. Tuổi thơ của ông gắn liền với những ngày kinh hoàng khi phát xít Đức tàn sát người Do Thái trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Trong khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997, ông đã thu lợi hàng tỷ đô la. Năm 2015 tài sản của ông 35,8 tỉ USD , , năm 2016 ông mất cả tỷ đô la vài tuần sau khi ông Dolnard Trump đắc cử tổng thống, tài sản vào năm 2017 là 25,2 tỷ đô . Tuy không giàu bằng những nhân vật khác như Bill Gates hay Warren Buffett, nhưng Soros là 1 nhân vật có khả năng làm thay đổi thế giới bằng sức mạnh đồng tiền của mình ?

Năm 2007 ông đã chi hơn 7 tỷ đô la cho nhiều dự án, trong đó có 742 triệu USD cho các dự án ở Mỹ, 100 triệu USD cho cơ sở hạ tầng Internet cho các trường đại học khu vực của Nga , 50 triệu USD cho Millennium Promise để xóa bỏ tình trạng nghèo đói cực đoan ở châu Phi,… .Trước đây , ông đã từng chi 23,5 triệu đô la để ngăn chặn Cựu Tổng thống George W. Bush tái cử. Ông ủng hộ cựu ứng viên Tổng thống đảng Dân chủ, bà Hillary Clinton, trong cuộc bầu cử năm 2016 . Vì thế người ta nghi ngờ rằng ông là người đứng sau đổ tiền để “giật dây” đoàn người di cư Trung Mỹ tiến về biên giới Mexico-Mỹ ngay trước cuộc bầu cử giữa kỳ ?

Thật ra, nguyên nhân sâu xa của vấn đề là sự nghèo đói và băng đảng bạo lực triền miên ngày càng leo thang ở các nước Trung Mỹ, đã đến lúc phát sinh dòng người di cư caraban .Tức nước vỡ bờ ?

Trước đây các nước Trung Mỹ đều là thuộc địa của Tây Ban Nha, giành lại độc lập vào năm 1821. Hầu hết trong các phong trào giành độc lập trong lịch sử đều có những người lãnh đạo theo chủ nghĩa quốc gia cực đoan (extreme nationalism), họ chủ trương dùng vũ lưc để chiến thắng.Điều này dẫn đến nhiều cuộc xung đột đẩm máu trong xã hội, một hình thức hợp pháp hóa bạo lực.
Trong giai đoạn Chiến tranh Lạnh, trong thập kỷ 1980, Hoa Kỳ đã từng gởi quân đội đến Honduras để ủng hộ lực Sandinista Contras chiến đấu chống chính phủ Nicaragua. Sự can thiệp của các cường quốc đã tạo ra nhiều cuộc xung đột nghiêm trọng và quy mô lớn hơn. Chính những cuộc khủng hoảng chính trị này đã dẫn đến một xã hội nghèo nàn và bạo lực?

Montreal, ngày 19/11/2018

Ngô Khôn Trí